Ból stawów? USG ortopedyczne pomoże znaleźć przyczynę
Utrzymujący się ból stawów, ograniczona ruchomość, obrzęki czy uczucie sztywności to objawy, których nie wolno ignorować. W diagnostyce tych dolegliwości coraz częściej wykorzystuje się ultrasonografię ortopedyczną, która w wielu przypadkach pozwala szybko i precyzyjnie określić źródło problemu.
Czym jest USG ortopedyczne?
USG ortopedyczne, znane również jako ultrasonografia układu mięśniowo-szkieletowego (MSK), to nieinwazyjne badanie obrazowe wykorzystujące fale ultradźwiękowe do uzyskania szczegółowego obrazu stawów, mięśni, więzadeł, ścięgien i nerwów. Jest metodą dynamiczną – umożliwia ocenę struktur podczas ruchu – oraz całkowicie bezpieczną, ponieważ nie wiąże się z promieniowaniem jonizującym.
Badanie wykonuje się przy pomocy specjalnej głowicy przesuwanej po skórze w miejscu objętym dolegliwościami. Zastosowanie żelu poprawia przewodnictwo fal, a obrazy uzyskane na ekranie pozwalają lekarzowi dokładnie ocenić stan tkanek.
Kiedy warto wykonać USG ortopedyczne?
USG ortopedyczne zaleca się w przypadkach:
przewlekłego bólu stawów lub tkanek miękkich,
widocznego obrzęku lub deformacji,
ograniczenia ruchomości,
podejrzenia zapalenia kaletki, ścięgna lub błony maziowej,
urazów sportowych lub przeciążeń,
zmian pourazowych (np. naderwanie ścięgien),
monitorowania wcześniej wykrytych zmian.
Dzięki możliwości obrazowania w czasie rzeczywistym badanie przydaje się również podczas podawania leków dostawowo, np. sterydów lub kwasu hialuronowego.
Jakie struktury można ocenić w USG stawów?
Ultrasonografia pozwala ocenić niemal wszystkie powierzchowne struktury układu ruchu. Najczęściej bada się:
stawy kolanowe – identyfikacja wysięków, uszkodzeń łąkotek, torbieli Bakera, zapaleń błony maziowej;
stawy barkowe – ocena stożka rotatorów, zapaleń kaletek, zwapnień;
stawy łokciowe i nadgarstkowe – zmiany reumatoidalne, zespół cieśni nadgarstka, zapalenia pochewek ścięgien;
stawy skokowe i stopy – uszkodzenia ścięgna Achillesa, zapalenia przyczepów, zmiany przeciążeniowe.
Badanie ujawnia nie tylko obecność zmian zapalnych, ale również urazy, zwapnienia, ciała obce czy zmiany guzowate.
USG jako narzędzie dynamicznej oceny stawu
Jedną z największych zalet USG ortopedycznego jest możliwość wykonania badania w trakcie ruchu. Pozwala to na identyfikację patologii, które nie są widoczne w stanie spoczynku, np. konfliktów mechanicznych, podwichnięć czy niestabilności więzadeł.
To dynamiczne podejście wyróżnia USG spośród innych metod obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny, który rejestruje obrazy statyczne. W przypadku bólu stawów zależnego od ruchu, ultrasonografia często okazuje się bardziej skuteczna diagnostycznie.
Skuteczność USG w ocenie bólu stawów – dowody naukowe
Meta-analiza badań przeprowadzonych w latach 2010–2023 potwierdza wysoką skuteczność terapeutycznego USG w leczeniu bólu związanego z chorobami stawów, zwłaszcza kolanowych. W analizie 10 badań klinicznych wykazano istotną statystycznie redukcję bólu w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego (Z = 2,65, p = 0,008).
Dla stawu barkowego wyniki były bardziej zróżnicowane – nie wykazano przewagi USG nad innymi metodami, co może wynikać z różnic w protokołach leczenia i budowie anatomicznej stawu.
Ultradźwięki stosowane terapeutycznie poprawiają krążenie, zmniejszają napięcie mięśniowe, wspomagają regenerację tkanek i mają działanie przeciwzapalne. Obserwowano także poprawę zakresu ruchu i elastyczności mięśni i ścięgien.
Zastosowania USG w konkretnych przypadkach klinicznych
1. Ból kolana
USG umożliwia wykrycie wysięku, zapalenia błony maziowej, zmian zwyrodnieniowych, torbieli Bakera czy naderwania struktur miękkotkankowych. W porównaniu do RTG daje więcej informacji o stanie tkanek miękkich i może być używane w punkcji stawu.
2. Zapalenie ścięgien (tendinopatia)
Częsta przyczyna bólu u sportowców i osób aktywnych fizycznie. USG pokazuje obrzęk, przerwania włókien, zmiany echogeniczności i ewentualne zwapnienia. Może również kierować leczeniem – np. podaniem PRP.
3. Zespół cieśni nadgarstka
USG pozwala ocenić nerw pośrodkowy i jego ucisk w kanale nadgarstka. Wskazuje również na obecność płynu, pogrubienie więzadła poprzecznego czy inne zmiany uciskowe.
4. Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Ultrasonografia ujawnia zmiany zapalne w błonie maziowej, obecność płynu, nadżerki kostne i cechy aktywności choroby. Może być stosowana do monitorowania remisji i skuteczności leczenia.
Czy USG zastępuje rezonans magnetyczny?
USG i MRI to badania komplementarne, a nie konkurencyjne. MRI pozwala lepiej ocenić głębiej położone struktury, w tym chrząstkę i szpik kostny. USG za to jest:
szybsze (czas badania 15–30 minut),
tańsze,
dostępne w gabinecie ortopedy lub reumatologa,
dynamiczne,
idealne do oceny struktur powierzchownych,
bezpieczne nawet w ciąży i u dzieci.
W przypadku potrzeby oceny zmian głębokich lub podejrzenia nowotworu, lekarz może zlecić MRI. W codziennej praktyce klinicznej USG pozostaje jednak pierwszym wyborem.
Przebieg badania i przygotowanie
USG ortopedyczne nie wymaga szczególnych przygotowań. Pacjent zostaje poproszony o odsłonięcie badanej okolicy, a lekarz nakłada żel i przesuwa głowicę po skórze. Badanie trwa zwykle 10–30 minut i jest całkowicie bezbolesne.
W niektórych przypadkach lekarz może poprosić pacjenta o wykonanie określonych ruchów w trakcie badania. Umożliwia to ocenę dynamiki i funkcji stawu oraz identyfikację patologii ruchozależnych.
Kiedy skorzystać z USG ortopedycznego?
Skonsultuj się z lekarzem i rozważ wykonanie USG, jeśli:
ból stawów trwa dłużej niż 7 dni,
występują obrzęki i ograniczenie ruchomości,
pojawiły się objawy po urazie,
wcześniej stwierdzono chorobę zwyrodnieniową lub reumatoidalną,
planowana jest punkcja, iniekcja lub kontrola leczenia.
W ośrodkach takich jak Rex Medica – rexmedica.pl/badania/usg/usg-kolana – dostępne są nowoczesne aparaty USG oraz doświadczeni specjaliści, co zapewnia wysoką jakość diagnostyki i bezpieczeństwo pacjenta.
USG ortopedyczne to niezastąpione narzędzie w nowoczesnej diagnostyce bólów stawowych. Pozwala szybko znaleźć przyczynę dolegliwości, skraca czas do postawienia diagnozy i umożliwia trafne leczenie. Dzięki niemu pacjent może szybciej wrócić do sprawności i ograniczyć ryzyko przewlekłych powikłań.